سلامت چشم
آلودگی هوا چه آسیبی به چشم ها می‌زند؟
چشم ها از اعضای اصلی دستگاه بینایی هستند که نسبت به سایر اعضای بدن، بیشتر در آماج آلودگی هوا قرار دارند. بااین‌حال، پاسخ چشم ها به آلاینده های موجود در هوا از نداشتن علائم تا تحریک شدید و درد مزمن متغیر است. در مواقعی که از لنزهای تماسی استفاده میشود، چشم ها همچنان به این اثرات حساس‌‌‌تر هستند.
عوامل آلودگی هوا
شدت ناراحتی ناشی از آلودگی هوا براساس مقادیر هیدروکربن ها و اکسید نیتریک در هوای محیط است. مواد شیمیایی هیدروکربنی که به ویژه برای ایجاد چنین تحریکی شناخته شده، عبارتند از اُلفین های C4 و C5. (اُلفین[1] که آلکِن نیز نامیده میشود ترکیبی از کربن و هیدروژن است که حاوی یک یا چند جفت اتم کربن است که توسط یک پیوند دوگانه به هم متصل شده‌اند. اُلفین ها نمونه‌هایی از هیدروکربن های غیراشباع هستند یعنی ترکیباتی که فقط حاوی هیدروژن و کربن و حداقل یک پیوند دو یا سه‌گانه هستند. اُلفین ها دارای فرمول کلی CnH2n هستند که C یک اتم کربن، H یک اتم هیدروژن و n یک عدد صحیح است).
هیدروکربن های با زنجیرههای شاخه‌‌دار نسبت به زنجیرههای مستقیم اثرات بیشتری روی چشم ها دارند، بهویژه اگر زنجیره حاوی تعدادی پیوند دوگانه دور از کربن انتهایی باشد. تحریک ناشی از اُلفین ها به‌طور قابل‌توجهی در مقایسه با پارافین بیشتر است. در بین ترکیبات فِنُلی، سیکلوهگزن در مقایسه با بنزن یا سیکلوهگزان بیشترین تحریک چشمی را ایجاد می‌کند.
یکی از فاکتورهای اصلی آلودگی هوا، گازهای خروجی ناشی از اگزوز خودروها است. هنگامی‌که در آماج چنین آلودگی هوایی قرار می‌گیریم، سطح قابل‌توجهی از سوزش چشم به مدت چهار ساعت رخ می‌دهد. این پدیده نیمه‌ی عمر 12 ساعت دارد اما هیچ ارتباط آشکاری با سطوح آئروسل، اُزُن، پِراُکسی اَستیل نیترات یا آلدئید ندارد. مواد محرک در گازهای خروجی اگزوز خودرو نیز علی‌رغم افزایش یا کاهش رطوبت نسبی (بین 30 تا 80 درصد) یا نوسانات دما (25 تا 45 درجه‌ی سانتیگراد) بدون تغییر باقی می‌مانند.
رابطه‌ی بین اندازه‌ی ذرات در گازهای خروجی از اگزوز خودرو و وقوع سوزش چشم نامشخص است. بااین‌حال، نتایج یک پژوهش نشان داده است که اندازه‌ی ذرات کمتر از 2/0 میکرون، تا حد زیادی از تحریک چشم ها جلوگیری می‌کند. پژوهشگران بر این باور هستند که نحوه‌ی ساخت و عملکرد وسیله‌ی نقلیه‌ی موتوری مقدار انتشار هیدروکربن‌ها و اکسید نیتریک را تعیین می‌کند؛ بااین‌حال، سطوح هیدروکربن بیشتر به نوع سوخت مورد استفاده بستگی دارد. هر دوی این مواد شیمیایی به یک اندازه باعث تحریک چشم ها می‌شوند. فعل‌وانفعالات دی‌اکسید و تری اکسید گوگرد (SO3, SO2) در غلظت‌های زیر آستانه با کلرید سدیم یا ذرات کربن سیاه باعث ایجاد تحریک میشود.
مطالعه‌ی دیگری همبستگی بین سطوح اکسیدان در هوا و سوزش چشم در مواقع خاصی از سال را نشان داده است. وجود آئروسل نیز به‌عنوان یک عامل مهم پیشنهاد میشود. اُکسیدان‌ها می‌توانند در لایه‌ی اشک حل شوند و آن را اسیدی کنند و باعث تحریک بیشتر غشای مخاطی چشم شوند.
برخی از آلاینده های هوا که معمولاً در کلان‌شهرها یافت می‌شوند عبارت هستند از:
مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید نیتروژن (NO)، دی‌اکسید گوگرد (SO2)، آرسنیک، آزبِست، بَنزن، سرب، کلروفلوروکربن، ذرات معلق و دیوکسین.
علائم چشمی ناشی از آلودگی هوا
برخی از علائمی که اغلب پس از مواجهه‌ی چشمی با آلودگی هوا مشاهده میشود عبارت هستند از:
- احساس سوزش و قرمزی، تحریک و اشک ریزش
- آلرژی همراه با خارش شدید، قرمزی، ترشح، تورم چشم و مشکل در باز کردن چشم
- افزایش خطر ابتلا به عفونت
- خارش
- احساس شن ریزه در چشم
- مشکلات بینایی، ازجمله عیوب انکساری و اختلال در دید رنگ
- آب مروارید
- سرطان ها
سندرم خشکی چشم (DES)[2] شایعترین شکایت در میان این علائم چشمی است. بروز DES در زنان بالای 50 سال دو برابر بیشتر است. سطح چشم در DES ملتهب و خشک است، بهویژه زمانی که بیمار از لنز تماسی استفاده می‌کند. با افزایش مقدار NO2، ورم ملتحمه به یک ویژگی رایج تبدیل میشود.
افرادی که برای مدت‌زمان بیشتری در بیرون از منزل هستند بیشتر در معرض تأثیرات چشمی ناشی از آلودگی هوا قرار می‌گیرند.
مدیریت
درمان علائم چشمی مواجهه با آلاینده های هوا بدون وجود عفونت یا آلرژی، خُنک کردن چشم‌‌ها با شستن ملایم با آب تمیز و سپس استفاده از کمپرس یخ است. استفاده از عینک آفتابی نیز گزینه‌ی مفیدی است. در خصوص مصرف قطره های چشمی بهتر است با چشم پزشک خود مشورت کنید و از مصرف خودسرانه‌ی قطره های چشمی پرهیز کنید. تا زمان بهبودی کامل چشم باید از استفاده از لنزهای تماسی و آرایش چشم ها خودداری شود.
مراجع:
