صرع، یک بیماری عصبی است که در آن فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز (عمدتاً به دلیل تغییرات شیمیایی)، باعث بروز تشنج‌های مکرر در فرد خواهد شد. تشنجی که به دلیل صرع ایجاد شده، بر سلامت چشم تأثیری ندارد، اما معمولاً بیماران بلافاصله قبل و در طول تشنج، تغییراتی را در بینایی خود تجربه می‌کنند.

این مشکلات چشمی به این دلیل است که صرع لوب‌های مختلف مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بسته به اینکه کدام ناحیه از مغز این تغییرات شیمیایی را ایجاد کرده و باعث فعالیت الکتریکی غیرطبیعی شده‌است، تأثیرات روی چشم ممکن است به گونه‌های متفاوتی ظاهر شود.

این مشکلات بینایی عبارتند از:

• پلک زدن سریع
• خیره شدن نامتعارف، به‌طوری‌که فرد قادر به پردازش محرک‌های بصری نیست.
• از دست دادن میدان دید
• توهمات بصری
• انحراف چشم

اختلالات بینایی

اگر تشنج از لوب اکسیپیتال سرچشمه بگیرد، احتمالاً باعث اختلالات بینایی می‌شود. در فردی که این نوع تشنج را تجربه می‌کند، ممکن است این اختلالات به شکل پلک زدن سریع، بسته شدن اجباری پلک‌ها و تکان خوردن غیرقابل کنترل پلک‌ها ظاهر شود.

توهمات بصری نیز به صورت نورهای چشمک زن، رنگ‌ها یا الگوهای غیرعادی در میدان دید فرد مشاهده می‌شود؛ اما واقعاً این محرک‌های بصری وجود ندارند. این توهمات ممکن است به اشکال یا رنگ‌های ساده ظاهر شوند، اما در مواردی هم می‌توانند بسیار پیچیده به نظر برسند، مانند دیدن افراد، حیوانات یا حتی صحنه‌های کاملاً ساخته شده در تصور فرد بیمار. برای مثال، مجله صرع، در سال 2016 رفتارهای مردی را گزارش کرد که «توهمات سینمایی» داشت. او تصاویر مخدوش شده از افراد را با رنگ‌های خاصی می‌دید، گویی‌که دارد یک فیلم قدیمی تماشا می‌کند.

هاله‌ها

تشنج‌های کانونی اغلب با هاله‌ها اتفاق می‌افتند؛ زمانی‌که بیمار نور یا بویی را قبل از شروع تشنج تجربه می‌کند. اعتقاد بر این است که هاله ناشی از فعالیت الکتریکی غیرطبیعی است که در مغز انجام می‌شود و باعث می‌شود تا بیمار نور یا بویی را درک و تصور کند که اصلاً وجود ندارد. در زمانی‌که بیمار در حال مشاهده و تجربه هاله است، اطرافیان ممکن است متوجه علائم دیگری در او شوند، علائمی مانند خیره شدن بیمار به دور، پلک زدن سریع، یا تکان دادن چشم‌ها به جلو و عقب. بیمار در موقع تشنج، اصلاً به دیگران واکنش چشمی نشان نمی‌دهد.

توهمات ادراکی

توهمات ادراکی نیز در مبتلایان صرع ممکن است به وجود بیاید (مانند ماکروپسیا، میکروپسیا، و مسخ شخصیت)، که در آن بیمار می‌تواند تصویر بدن خود را از منظر سوم شخص مشاهده کند. در موارد نادر، بیماران حالتی را تجربه می‌کنند که به عنوان "سندرم آلیس در سرزمین عجایب" شناخته می‌شود؛ حالتی که بیمار حس می‌کند یک جسم ثابت از او دور می‌شود یا دوباره نوعی تجربه بصری خارج از بدن را مشاهده می‌کند.

تشنج‌هایی که در مراکز پردازش بصری در مغز (داخل قشر مغز) رخ می‌دهد با پالینوپسی مرتبط است، که عبارت است از درک مداوم تصاویر بصری پس از حذف محرک (این حالت همچنین به عنوان تداوم بصری شناخته می‌شود). به عبارت دیگر، فرد همچنان تصویر شیئی را می‌بیند که به تازگی به آن نگاه کرده، حتی پس از اینکه دیگر نمی‌تواند آن را ببیند.

حرکات نامتعارف چشمی و حساسیت به نور

انحراف چشم‌، ناشی از تشنج‌هایی است که بر لوب‌های پس سری و سایر لوب‌های مغز (که حرکت و بینایی چشم را تنظیم می‌کنند)، تاثیر می‌گذارد. این عمل منجر به حالتی می‌شود که به عنوان حرکات versive شناخته می‌شود، که در آن چشم‌ها (و/یا سایر قسمت‌های بدن) به اجبار در یک موقعیت غیر ارادی و غیر طبیعی، (گاهی اوقات برای مدت طولانی) قرار می‌گیرند.

حساسیت به نور، یکی دیگر از علائم بصری رایج تشنج صرع است. احساس مشاهده نور درخشان و کور کننده یا واکنش منفی به چنین نوری، برای بسیاری از افراد نشانه‌ای از شروع تشنج است.

آنچه که چشم‌ها می‌توانند درباره صرع به ما بگویند

یکی از فواید معاینه‌ی چشم‌ها در موقع تشنج‌، این است به پزشکان در تشخیص التهاب مغز و تأثیر آن بر تشنج کمک می‌کند. مجله التهاب عصبی، در گزارشی منتشر کرد که پاسخ ایمنی چشم‌ها می‌تواند یک روش غیرتهاجمی برای تشخیص قسمت‌هایی از مغز که تشنج‌ از آنجا شروع می‌شود، (تا شش ساعت پس از تشنج) باشد. آزمایش‌های حیوانی، حاکی از افزایش تعداد سلول‌های ایمنی تخصصی در سیستم عصبی مرکزی و همچنین افزایش مقدار سیتوکین‌های خاص، مولکول‌های سیگنال‌دهنده تولید شده توسط سلول‌های سیستم ایمنی بود.

پژوهشگران این مطالعه اظهار کردند که تشنج‌های صرع، پاسخ ایمنی خاصی را در چشم‌ها ایجاد می‌کند، که اندازه‌گیری درجه آن التهاب می‌تواند راهی غیرتهاجمی برای تشخیص التهاب مغز باشد.

این نتایج امیدوار کننده است. اگرچه مدت‌هاست که مکانیسم آن به طور کامل شناخته نشده است. دانشمندان می‌توانند با مشاهده تاثیر تشنج صرع بر چشم‌ها، به درک بهتری از رفتار تشنج‌های صرعی روی مناطق آسیب دیده مغز برسند.

صرع چه تفاوتی با تشنج‌های روانی دیگر دارد؟

کمک دیگری که چشم‌ها می‌توانند به درک بهتر تشنج داشته باشند، مشاهده و بررسی حرکات چشم‌ها در طول یک دوره صرع است. براساس مطالعه‌ای در مجله Neurology کشف شد که از روی حرکات چشم بیمار در طول تشنج می‌توان تشخیص داد که آیا تشنج ناشی از صرع است یا به دلیل (روانشناختی) دیگری اتفاق افتاده است. در واقع پژوهشگران بررسی کردند که آیا افرادی که دچار تشنج می‌شوند، چشمان خود را بسته‌اند یا خیر. 50 بیمار مبتلا به تشنج‌های غیرصرعی در طول این دوره چشمان خود را بستند، در حالی که 152 بیمار مبتلا به تشنج‌های صرع یا چشمان خود را باز نگه داشتند یا به طور مکرر پلک زدند تا زمانی که تشنج به پایان رسید.

این تفاوت به پزشکان کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌ و سریع‌تری را در هنگام معاینه و مراجعه بیمار مبتلا به تشنج انجام دهند. این کار همچنین به تجویز مناسب دارو کمک می‌کند. تقریباً 33 درصد از بیماران با تشخیص صرع به داروهای ضد تشنج پاسخ نمی‌دهند، که ممکن است این آمار به این دلیل باشد که تشنج آن‌ها منشأ صرعی ندارد.

درحالی‌که تشنج‌های صرع به دلیل فعالیت شیمیایی و الکتریکی غیر طبیعی در مغز ایجاد می‌شوند، تشنج‌های روانی به علت اختلالات شدید سلامت روان بروز می‌کند. با این حال، تشنج‌های واقعی بسیار شبیه به هم هستند و متاسفانه با تشخیص اشتباه نوع تشنج، درمان نادرست و تجویز اشتباهی صورت می‌گیرد.

پیش ازآنکه بتوان از چشم‌ها برای تشخیص تشنج‌های صرع از تشنج‌های روانی استفاده کرد، تشخیص بیمارانی که تشنج‌های غیرصرعی روانی داشتند تا نه سال طول می‌کشید. چرا که تشنج‌های روانی چندان شناخته شده نیستند و حتی متخصصان مغز و اعصاب نیز به احتمال بیشتری به تشنج‌های صرع مشکوک می‌شوند و اغلب سال‌ها، داروهای ضد صرع را برای فرد تجویز می‌کنند، در حالی‌که بیمار همچنان تشنج را تجربه می‌کند. اما اکنون، با بررسی ارتباط چشم و نوع تشنج، پژوهشگران امیدوارند که شمار تشخیص‌های نادرست کاهش یابد.